Pashko Vasa në vitin 1878 në një memorandum dërguar sekretarit të jashtëm të kryeministrit, Benjamin Disrael, përmendte ardhjet e familjeve sllave në Maqedoni si punëtorë krahu, kryesisht bujq
Ndryshe nga pretendimet e rrënjosura në historiografitë fqinje, prania e elementit sllavofon në Kosovë dhe Maqedoni rezulton të jetë fare e vonë. Kërkimet e gjeografit serb, Jovan Cvijiq, provuan se shumica e sllavëve në rajonin e Moravës (Toplica e dikurshme) nuk kishin kujtesë më të hershme sesa 200 vjet, rrethanë që flet për vendosjen e tyre të vonshme nga viset e brendshme të Hercegovinës dhe Malit të Zi, shkruan Konica.al
Edhe historiani zviceran, Oliver Jens Schmitt pranon se kishte ardhje të serbëve nga pjesët e tjera të Perandorisë Osmane në Kosovë dhe Maqedoni. Ai merr shembull vendbanimin e Graçaninës (sot komunë serbe në jug të Prishtinës), që u themelua në shekullin XVIII nga një çifligar turk dhe u popullua me familje ortodokse sllave.
Edhe Pashko Vasa në vitin 1878 në një memorandum dërguar sekretarit të jashtëm të kryeministrit, Benjamin Disrael, përmendte ardhjet e familjeve sllave në Maqedoni si punëtorë krahu, kryesisht bujq.
Duke i tërhequr vërejtjen britanikëve për shquesen shqiptare të Kosovës dhe Maqedonisë, Vasa nënvizonte se ‘shumica e banorëve sllavë kanë ardhur si kolonë’.
Ai përmend edhe fshatrat e rrethinës së Shkupit, në të cilat banonin bullgarë.
“Ka bullgarë vetëm në ultësira në të cilat ata erdhën për të punuar tokën si kolonistë për pronarët e mëdhenj myslimanë”.
Sado që ka sllavë të krishterë që punojnë si punëtorë krahu ose bujq, vazhdon tutje Vasa, ata janë pakicë e vogël. Se shqiptarët ishin shumicë në këto anë, sipas tij, dokumentohej, nga fakti që ata ishin të gjendje të ngrinin një ushtri prej 20 mijë burrash ose edhe më shumë.
Vasa tutje shpjegon arsyet e vendosjes së elementit sllav në Maqedoni.
“Nuk duhet të harrohet se myslimanët dhe të gjithë shqiptarët asnjëherë nuk e kanë honepsur bujqësinë. Për t’i përdorur arat e tyre dhe për t’i bërë prodhuese, ata gjithmonë kanë ftuar bullgarët si kolonë, dhe kjo gjendje epërsie e tyre bëri që ata të vendoseshin në pjesë të ndryshme të Thrakisë, Maqedonisë, Thesalisë, madje edhe në Shqipërinë veriake”, nënvizon Vasa në memorandumin e tij.
Guvernatori i ardhshëm i Libanit duke kundërshtuar fuqishëm zaptimin e Maqedonisë siç parashihej nga Traktati i Shën Stefanit, mendonte se zgjidhja qëndronte në dëbimin e ‘kolonive bullgare’.
“Do të ishte më e drejtë dhe e barabartë, dhe madje më e arsyeshme, të dëbohen ngulimet bullgare në trevat që janë njëmend bullgare përtej maleve të Ballkanit sesa të dëbohen banorët vendës që përbëjnë forcën e vendit dhe zotërojnë pronat dhe pasurinë”, thuhej mes të tjerash në memorandum.
